12.07.2009
Solbjørgo – Gamle murar etter Solbjørgo (Solbjørgane Nærøydalen) (Juli 2009)
|
På tur opp til den gamle husmannsplassen Solbjørgo (Solbjørgane) i Nærøydalen. |
|
Johannes Trondsen Solbjørgo (Nerheimsdalen) hev faatt 4 riksdalar i præmi for paa fjellet yver gaarden Hemre at ha dyrka 5 1/2 maal aakerjord og elles til 4 asker utsæd. Likeins arbeidt farbar veg upp til eigedomin. Dette var i 1780. Han var altso den fyrste som busette sig paa «Solbjørgo».
Dei siste som har budde her oppe må ha vore: Peder Rognaldsen Hylland a. Johanna, f. 1795, bustad Lindås (Alverstraumen), enkje Kjelde: Ættabok for Aurland II |
Garden Solbjørgo Garden Solbjørgo ligg på vestsida av Nærøydalen, vest for gardane Hemri og Skjerpi, høgt oppi fjellsida kring 600 moh. Sjølve gardstunet ligg rett ovanfor eit stupbratt berg. Stølen ligg ovanfor og vest for garden kring 1000 moh. Stien opp til Solbjørgo går i sikk sakk opp den bratte fjellsida, men han er i dag tilgrodd og vanskeleg å finna. Jakt, fangst og jordbruk Namnet er ei samansetjing av sol og berg, bjørg i gamalnorsk. Sidan garden ligg så høgt, så kjem sola tidleg der om våren. Det er vanskeleg å seia når denne garden vart rydda første gongen, men mykje truleg var han i bruk i mellomalderen. Dei store tuftene på stølen og spor etter endå eldre tufter der peiker mot tidleg busetjing. Nord for garden, i Giljabotnen, og lenger innover i fjellet er det gamle dyregraver, og mykje truleg har dei første folka her kombinert jakt og jordbruk. Rydding av garden På slutten av 1600-talet er det opplyst at ein mann budde på Solbjørgo, men det er ikkje opplysningar om noko form for jordbruk. Det var kring 1770 at vanleg jordbruksdrift kom i stand. Det var Johannes Trondsen Hemri som gjorde eit stort ryddingsarbeid og busette seg her med sin familie. Etter dette vart Solbjørgo skyldsett. Buplassen vart rekna som ein gard, og brukaren vart dermed skattepliktig. I storleik kan Solbjørgo samanliknast med kvart av dei to bruka på Nedbergo ved Aurlandsfjorden. Folketal og produksjon I ei skatteliste frå 1826 er bonden oppførd med ein formue på 300 dalar. Då hadde brukaren ein høgare formue enn det nokon av dei tre brukarane på garden Gudvangen hadde. I 1835 budde det sju personar på garden, og blant desse var det tre tenarar. Avlinga 10 tønner byggkorn og 24 tønner poteter. Av husdyr hadde dei hest, tolv kyr og tre sauer. I teljinga 1845 er garden ikkje oppførd, og truleg er han rekna saman med garden Hemri. Innmark og utmark Etter 1900 Forfattar og datering: Prenta kjelder: Kjelde: Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane |
Løypestrengen brann opp Løypestrengen var ei god hjelp når høyet skulle bergast ned gjennom stupbratte berg frå utslåttene. For å kunne bere opp tunge løypestrengar frå fjorden, var det ikkje uvanleg å kappe den opp i høvelege bitar som så vart lodda saman og strekt opp. I den nedste enden stod spelet som ein stramma stengen med.Det var annsamt når høyet skulle bergast – kan hende litt for annsamt ein gong då folket på garden Hemri i Nærøydalen sende ned høyet på strengen frå den nedlagde garden Solbjørgo. Nede stod Bottolf Hemri og skulle ta av høybørene når dei kom. Men han var ikkje kvikk nok på labben, for den glovarme kroken som høyet hang etter på strengen gjorde at det fata eld i høybøra. Elden spreidde seg til spelet som brann opp, og strengen frå Solbjørgo ramla ned. Etter dette var det slutt på slåtten i Solbjørgo. Kjelde: NRK – Høgfjellsgardar i Aurland |